Autor: Kazimierz Brzuska

Początki kolei w Kętach sięgają pierwszej połowy XIX wieku, kiedy to w granicach Cesarstwa Austrii powstała Kolej Północna (oficjalnie C.K. Uprzywilejowana Kolej Północna Cesarza Ferdynanda) mająca połączyć Wiedeń z Krakowem. Koncesję na budowę Kolei Północnej 4 marca 1836 roku otrzymała firma „Wechselhaus S.M. von Rotschild”. Prace rozpoczęto w 1838 roku. Trasa Kolei Północnej biegła z Wiednia przez Breclav, Prerov, Bogumin, gdzie miała połączenie z kolejami pruskimi, a poprzez nie, z uruchomioną 13 października 1847 roku Koleją Krakowsko-Górnośląską i z Krakowem. W 1853 roku rozpoczęto prace przy budowie linii z Bogumina, przez Zebrzydowice, Dziedzice, Oświęcim, Chrzanów do Trzebini, gdzie 1 marca 1856 roku połączyła się z odcinkiem Trzebinia–Kraków. Tym samym Wiedeń uzyskał bezpośrednie połączenie z Krakowem, w całości przebiegające przez ziemie Cesarstwa Austrii.
W 1855 roku od budowanej linii poprowadzono boczną odnogę z Dziedzic do Bielska, co było impulsem dla samorządów Bielska, Kęt, Andrychowa i Wadowic do podjęcia działań dla utworzenia linii kolejowej Bielsko–Wadowice. W 1869 roku powstała w Wiedniu spółka c.k. kapitana Arweda Pistora, która zamierzała wybudować linię kolejową na trasie Kraków–Podgórze–Wadowice–Nowy Targ do Popradu, z odgałęzieniem z Wadowic do Oświęcimia z jednej strony, a do Białej i Cieszyna z drugiej strony. W efekcie powstałoby połączenie Wadowic z Bielskiem, jednak z pominięciem Kęt. Informacja o tym dotarła do Kęt i wówczas 2 maja 1869 roku. Rada Gminna powzięła uchwałę, aby wystąpić do spółki o uwzględnienie Kęt w projektowanej linii, przyrzekając przekazać nieodpłatnie grunty gminne, przez które przebiegać będzie linia. Starania te zakończyły się sukcesem i Kęty znalazły się na trasie projektowanej linii na odcinku Bielsko–Wadowice. Przedłużające się prace projektowe i uzgodnienia zaniepokoiły Radę Gminną miasta Kęty, która na nadzwyczajnym posiedzeniu 30 września 1875 roku upoważniła burmistrza Henryka Dołkowskiego, aby w porozumieniu z władzami Andrychowa i Wadowic udał się do Wiednia „celem poczynienia starań o budowę kolei”. Niestety, okazało się, że działania w sprawie uruchomienia linii Bielsko–Wadowice podjęte w 1869 roku zakończyły się niepowodzeniem. Ostatecznie starania o budowę kolei z Bielska do Wadowic podejmowane przez władze miejskie położonych na tej trasie miejscowości, czynione od przełomu lat 60. i 70. XIX wieku, doczekały się pozytywnej odpowiedzi ze strony rządu austriackiego dopiero w 1884 roku, kiedy to powołano konsorcjum zainteresowanych władz i rozpoczęto wytyczanie linii, przebiegającej również przez Kęty. Ze względów strategicznych, na żądanie rządu austriackiego, projekt linii przedłużony został do Kalwarii. Koncesję na budowę i eksploatację całej linii Bielsko–Kalwaria otrzymała w tym samym roku prywatna spółka C.K. Uprzywilejowane Towarzystwo Akcyjne Kolei Północnej Cesarza Ferdynanda. Roboty ziemne rozpoczęto w 1885 roku. Ku zadowoleniu władz samorządowych okazało się, że koncesjonariusz będzie płacił za wywłaszczone pod budowę kolei grunty i na zwyczajnym posiedzeniu członków Rady Gminnej 30 kwietnia 1887 roku Rada upoważniła burmistrza Antoniego Biera do zawarcia kontraktu z Towarzystwem Kolejowym na wykup po cenie 425 złr za morgę wywłaszczonego pod budowę kolei gruntu gminnego. Uzyskaną kwotę ok. 7000 złr Rada Gminna postanowiła przeznaczyć m.in. na zapłacenie zaległych podatków, budowę rzeźni i spłacenie długu w Banku Handlowo-Przemysłowym w Bielsku.
Na położonych wzdłuż linii stacjach w Białej, Kozach, Kętach, Andrychowie, Wadowicach, Kleczy Górnej i Kalwarii Zebrzydowskiej wybudowano w stylu józefińskim, charakterystycznym dla monarchii austriackiej budynki dworcowe z ceglaną elewacją i naczółkowymi dachami.
W Bielsku budynek dworca istniał już od 1855 roku, a nowy, według projektu bielskiego architekta Karola Schulza, w stylu austriackich dworców prowincjonalnych, został wybudowany w 1890 roku. W budynkach dworcowych znajdowały się pomieszczenia dla dyżurnego ruchu, kasy biletowe, poczekalnia, restauracja dworcowa, a na piętrze mieszkanie dla naczelnika stacji. Informacja o tym, że w budynku stacji ma być restauracja, zelektryzowała kęckich radnych i na wniosek 1/3 członków Rady Gminnej 5 marca 1887 roku odbyło się nadzwyczajne posiedzenie członków Rady Gminnej pod przewodnictwem Antoniego Biera, w sprawie wyszynku trunków w budynku stacji kolejowej w Kętach.
 
„Po kilkukrotnym przemówieniu radny p. Gruszka stawia wniosek aby uczynić zapytanie do Zarządu Kolei Północnej tej treści: «czyli na stacji kolejowej w Kętach będzie otwarty wyszynk trunków i jakiej rozciągłości względnie, jakie trunki będą szynkowane – przyczem nadmienić należy temuż Zarządowi że gmina miasta Kęt jest wyłączną właścicielką prawa propinacyjnego. Wniosek powyższy przyjęto jednomyślnie»”.
 
Po oddaniu do użytku 22 października 1887 roku nowego mostu kolejowego na rzece Sole, przejezdnym stał się odcinek Bielsko–Kęty–Andrychów. Ostatecznie 1 czerwca 1888 roku na stację w Kętach wjechał pierwszy pociąg parowy, inaugurujący stałą komunikację na linii Bielsko–Kalwaria. Na linii tej znajdowało się dziewięć przystanków: Bielsko, Biała, Kozy, Kęty, Andrychów, Wadowice, Klecza Górna, Kalwaria Zebrzydowska i Kalwaria.

Cały artykuł dostępny w pliku PDF. Pobierz